Previous Story
«Ես նայեցի նրան, և ինձ շատ նման թվաց եթովպացու` նիհար, գանգրահեր, մեծ այտոսկրերով». Պարույր Սևակ
1955 թվականի աշնանը գրականության ինստիտուտի միջանցքում, որտեղ այդ պահին բանաստեղծական ուժգին ժխոր էր տիրում, իրեն հատուկ քնարական հուզումնալից նրբերանգներով և հավակնությունների ահեղ ճակատամարտով, ավագ կուրսեցիներից ինչ-որ մեկն ինձ ասաց.
_ Տես, այ այնտեղ` լուսամուտի գոգին, նստած է հայ հանճարեղ բանաստեղծ Պարույր Սևակը: Նա անհատականություն է:
Ես նայեցի նրան, և ինձ շատ նման թվաց եթովպացու` նիհար, գանգրահեր, մեծ այտոսկրերով, աչքերում` սև բոց, և քիթը` լայն, կարծես անտեսանելի պատի դեմ առած կամ աշխարհի ամենամեծ պատուհանին կպած: Երբ դու տասնութ տարեկան ես, ապա քեզ համար տարեց մարդը նա է, ով երեսունից անց է: Երեկոյան այդ «տարեց եթովպացին» եկավ մեզ մոտ` հանրակացարան, և բոլոր շատ գեղեցիկ, և բոլոր շատ տգեղ աղջիկները սկսեցին խելքներին զոռ տալ, իմաստակել, եթերայնորեն ճախրել ու լույս արձակել, իսկ նա բոլորի հետ կատակում էր և նրանցից յուրաքանչյուրի հետ քնքուշ էր, անբռնազբոսիկ ու առանց կեցվածքի: Իր անսահման հմայքով նա գեղեցկացնում էր ամենաանգույն, տաղտուկ մթնլորտն անգամ: Իր ներքին տագնապները ոչ մեկի վզին չէր փաթաթում և յուրմով ոսկերանգ լույս էր թողնում: Նա սրտակցության այնպիսի շնորհ, հոգևոր գաղտնատեսություն, այնպիսի տաղանդ ուներ, որ այդ երեկո յուրաքանչյուրը, ով ներկա էր հանրակացարանի այդ սենյակում, կարող էր ասել. «Ինձ մոտ էր եկել Պարույրը»:
Պարույր Սևակը Ամուրի նետերով չէր խոցվում միայն այն ժամանակ, երբ լողում էր իր Պոեզիայի ծովում: Նա Պոետ էր` այդ բառի նախասկզբնական իմաստով… Նա մի ոգի էր և նա բոցավառում էր` իրենով իսկ ստեղծելով իր պոետիկական գալակտիկան: Մեր բարեկամությունը լի էր հույսերով ու տագնապներով, կատակներով ու միջանցիկ մոտիվներով, երբեք միմյանցից չէինք գանգատվում և ուրիշների լավն ու վատն էլ չէինք քննարկում: Ինչ-որ գերբնական նրբությունը, բնածին տակտն ու հոգու քնքշանքը այդ բռնկվող ու անհաշտ մարդու հատուկ տաղանդն էին: Իսկ նրա հմայքը, արտիստականությունը, կրակոտ խառնվածքը, պոեզիայով արբենալը, օրգանական իմաստությունն ու պարզատեսությունը, այս բոլորը մի՞թե հնարավոր է փոխանցել թարգմանությամբ` պատճենահանելով տները, տողերի չափերն ու քանակը: Երբ Պարույրն առաջին անգամ ինձ խնդրեց թարգմանել իր երեք բանաստեղծություններն ու բերեց դրանց տողացի թարգմանությունները, նա ասաց. «Ինձ թարգմանում են շատ միջին մակարդակով: Կարծես ես ապրել եմ շատ միջին դարերում, որպեսզի ինձ սիրեն շատ միջին քննդադատներն ու խմբագիրները: Բնագրում ամեն ինչ այլ կերպ է»:
… Ավելի թեթև ու հեշտ է սիրել բանաստեղծին, որն այլևս կենդանի չէ: Բայց Պ. Սևակն իր ողջ ստեղծագործական բախտով վաստակել է, որ իրեն սիրեն դժվար ու բարդ սիրով, որովհետև ինչպես բոլոր սքանչելի բանաստեղծները, նա դժվա՛ր է ու բարդ: Նրա պոեզիայի խորհրդանիշերը բազմիմաստ են, հուզական շերտերը` բազմապլան, ոճական փոթորիկները` յուրաքանչյուր քայլում, տրամադրությունները` ամենահակասական, հողը խարխլվում է, ինչպես մարդկային կյանքում, աշխարհն ու աշխարհայացքը միմյանց հետ ողբերգական գժտության մեջ են, բայց այս ամենը ամբողջության մեջ` Պ. Սևակի պոեզիայի ներդաշնակությունն է:
ՅՈՒՆՆԱ ՄՈՐԻՑ
(«Ավանգարդ», 1984թ.)
