Sevan Севан Սևանա լիճ

Lake Sevanis the largest lake in  Armenia and the Caucasus  region. It is one of the largest fresh-water high-altitude lakes in the world.

Lake Sevan is situated in the central part of the Republic of Armenia, inside the Gegharkunik Province , at the altitude of 1,900m above sea level. The total surface area of its basin is about 5,000 km², the lake itself is 940 km², and the volume is 34.0 bln cubic metres. It is fed by 28 rivers and streams. Only 10% of the outgoing water is drained by the Hrazdan  river, while the remaining 90% evaporates.

Before human intervention dramatically changed the Lake Sevan ecosystem, the lake was 95 metres deep, covered an area of 1,360 km² (5% of Armenia’s entire area), had a volume of 58 km³ and a perimeter of 260 km. The lake surface was at an altitude of 1,916 m above sea level.

Along with Lake Van   and  Lake Urmia, Sevan was considered one of the three great lakes of the historical Armenian Kingdom , collectively referred to as the Seas of Armenia; it is the only one within the boundaries of today’s Republic of Armenia. The  Sevanavank peninsula (formerly an island) is the historic area of the lake at its northern shores.

For a long time, the word “Sevan” was known to be connected with the monastery in the small island of the lake Sevan called “Sev Vank” (“Black Monastery”) built with black tuff. And this was known to be the etymology of name Sevan. But it was obviously wrong, because the word “Sevan” was older than the monastery itself. Finally, the etymology of word “Sevan” was found in Teyseba  (the cuneiform inscription by  Rusa I  (730—714 B.C.). This inscription was a “birth certificate” of the term “Sevan”. It was mentioned as “Suinia” or “Tsuinia”. Thus, the etymology of “Sevan” is similar to Yerevan ‘s etymology. It was named after simple geographical names, as water, river, lake, mount, etc. Later scientists found that “Suinia” or “Tsuinia” means “lake” or “basin” in Urartian .

Mane Dunamalyan Севан — озеро в Армении, на высоте около 1900 м; наибольшее из озёр Кавказа. Площадь — 1240 км². Средняя глубина 26,8 м, максимальная — 80 м. Вытекает р. Раздан. Воды Севана и Раздана используются  Севанским каскадом ГЭС. Для пополнения вод Севана построен тоннель (48,3 км) для переброски в озеро вод р.Арпа  . В 1978 создан природный национальный парк «Севан»

В древности озеро Севан находилась в пределах древнеармянской провинции Сюник, и называлось по-армянски Геламово озеро, Гегамское  море.В древнеармянских источниках озеро Севан называлось также «морем». У  Мовсеса Хоренаци сохранилось предание об истории происхождения древнего названия озера — Гелам (Гегам). Так, рассказывая о расселении потомков Хайка, легендарного прародителя  армян , Хоренаци пишет:

По прошествии лет Гелам родил в Армавире  Харма и, оставив его жить в Армавире вместе с его сыновьями, сам ушел на северо-восток к другой горе, на берег одного озерца. Он обстраивает и заселяет берег озерца и дает, также и он, названия по своему имени и этой горе — Гел, и селениям — Геларкуни; так же называется и озеро.

До недавнего времени гидроним Севан объясняли из современного  арм .сев — «черный» и арм.  ванк — «монастырь», по цвету стен  монастырь Севанаванк, построенного на этом озере из вулканического туфа, что оказалось народной этимологией . Расшифровка клинописи на камне, найденном на берегу озера, которая датируется IX—VI вв. до н. э., позволила установить происхождение Севан от урартск . суниа — «озеро».

В 921  армянский царь Ашот II Железный , укрепившись на острове Севана, разбил арабскую армию военачальника Бешира на берегу озера, очистив Анийское царство  от иноземных захватчиков. Сражение вошло в историю как Севанская битва. 

Мане Дунамалян Սեւանա լիճ (նաև `Գեղամա ծով), լիճ  Հայաստանի Գեղարքունիքի մարզում։ Հայաստանի Հանրապետության ամենախոշոր, իսկ  Հայկական բարձրավանդակի ` մեծությամբ երրորդ լիճը ( Վանա լճից և Ուրմիա լճից  հետո)։ Հնում հայտնի է եղել Գեղամա ծով, Գեղարքունյաց ծով կամ Լիխնիտիս անուններով:
Ի տարբերություն Ուրմիա և Վանա լճերի` բաց լիճ է և ունի քաղցրահամ ջուր:  Աշխարհի` քաղցրահամ ջուր ունեցող 2-րդ բարձրադիր լիճն է (առաջինը Հարավային Ամերիկայի Տիտիկակա լիճն է)։ Գտնվում է ծովի  մակերևույթից 1916 մ բարձրության վրա, մակերեսը 1240 կմ² է, խորությունը հասնում է 83մ-ի։ Սևանա լճին շրջապատում են հարավից` Վարդենիսի, արևմուտքից` Գեղամա, հյուսիս-արևմուտքից` Փամբակի, հյուսիս-արևելքից` Արեգունի լեռնաշղթաները։ Լճի մեջ լցվում է 28 գետ ու գետակ,որոնց տարեկան գումարային հոսքը շուրջ 0.8 խոր. կմ է,իսկ լճից սկիզբ առնող միակ գետի` Հրազդանի միջոցով իրականացվող ջրերի տարեկան արտահոսքը 0.7խոր. կմ: Երկրաբանական ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ Սևանա լիճն առաջացել է 3-րդական դարաշրջանում  և ի սկզբանե եղել է ավելի ծանծաղ, քան այսօր։ Այդ են վկայում Սևանա լճի ափին 20 -րդ դարի 1950-ական թվականներին կատարված հնագիտական ուսումնասիրությունները:

Մանե Դունամալյան