ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄԵՏԱՔՍԸ՝ ԳԵՂԱՐՎԵՍՏԱԿԱՆ ԳՈՐԾԵՐԻ ՀԻՄՆԱՆՅՈՒԹ

իմացա, որ հայկական մետաքսը գերադասելի նյութ է բատիկի տեխնոլոգիայով ստեղծագործող այս կանանց համար, որոնց միավորում է հետաքրքրությունների նույն շրջանակը, տեխնիկական նոր հնարավորությունների փնտրումն ու հրճվալի հայտնությունը, ինչը նոր մտահղացումների հիմք է դարձել երեքի համար էլ։ Նրանցից յուրաքանչյուրն իր նկարելաձևն ունի, նախընտրած թեմաները, ազատ նախշաներկման կերպը, ներքին ապրումներն ու մտածումները հաղորդելու պատկերային համակարգը։
Գոհար Մաճկալյանը ընդգծում է, որ նախընտրում է հատկապես հայկական մետաքսը, որի վրա էլ ազգային խորհրդանիշների գործածմամբ կառուցում է իր կոմպոզիցիաները։ Գ․ Մաճկալյանին հաջողվել է հասնել բատիկ աշխատանքների մակերեսների այնպիսի մշակման, որ ասես գործ ունենք ոչ թե նուրբ մետաքսի, այլ հինավուրց մագաղաթե մատյանների էջերի հետ։ Հայոց պատմության և մշակույթի խտացված էջեր են նրա մագաղաթակերպ արարումները, որոնցում մեր վանքերի և սրբատեղիների պատառ-պատկերների կողքին մատենագիր էջերից մեջբերումներ են։ Այս համադրումներն այնքան ներդաշն և խոսուն են, որ օտարազգիներին Հայաստանը ներկայացնելու յուրօրինակ «այցեքարտեր» կարող են լինել։ Նույն հեղինակի բնանկարներն ու ծաղկանկարները ևս գեղանկարչական ճաշակավոր կտավներ են․ ծաղիկներով նատյուրմորտներից մի քանիսն աբստրահարումներ հիշեցնող պատկերներ են, մյուսները՝ վառ գունային իրապատումներ։ Դրվագներ է առել հայկական միջնադարյան զարդեղենի փորաքանդակներից և դարձրել թեմաներ իր գործերի համար։ Նաև ունի ստեղծագործություններ, որոնք կնոջ լուռ զրույցներ են․ ներանձնականի մասին է, օրինակ, կնոջ և ձկան երկխոսությունը։ Թռչնապատկերներ ևս ունի՝ միջնադարյան մատենագրությունից քաղված՝ գունային վառ գամմաներով, գալարուն, ներհյուս․․․
Թչնանկարների ու կենդանիների և բույսերի պատկերների գործածությամբ են ստեղծված Արմենուհի Սաղտասարյանի՝ հայոց տառերով գեղանկարչական խոշորածավալ գործերը։ Սրանք, բնավ, մեր մանրանկարչությունից մեխանիկորեն արտատպումներ կամ նմանակումներ չեն, այլ բատիկ – գեղանկարչական նորույթներ։ Հեղինակի արվեստին հայ արվեստասեր լայն հանրությունը ծանոթացել է դեռևս անցյալ տարի Հայաստանի նկարիչների տանը բացված ցուցահանդեսով։ Մեկ տարի անց արդեն Հ․ Իգիթյանի անվ․ գեղագիտության ազգային կենտրոնում իր երկու համախոհների հետ ցուցահանդեսը մի այլ շեշտադրում ուներ՝ ընդհանուր պատումի մեջ ներդնելով հայկականության արվեստային իր աշխարհընկալումը։
Հայոց տառերի կառույցի կատարելության գաղտնիքը բազում վերծանությունների նյութ է եղել և դեռ երկար կլինի։ Ես խորապես հավատում եմ Մաշտոցի խորաքնին ուսումնասիրությունների և փնտրումների արդյունքում հայոց այբուբենի հրաշափառ գաղափարի ծննդյանը, իսկ տառերի կառույցները կատարյալ գաղափարագրություններ են։ Դրանց գծապատկերներն ինքնին խորհրդանիշներ են, որոնց վերծանումներով զբաղվել են ոչ միայն բանասերները, այլև բազմիցս՝ նկարիչները։ Մեր մագաղաթյա գրքերի շարադրանքներում գլխագրերի ուսումնասիրությունը՝ իրենց պարունակած գաղտնագրության առումով, արդեն լայն թեմա է և հետագա գեղանկարչական թեմաների զարգացման աղբյուր։ Եվ ահա հայոց տառերի ճկուն-գեղագրական, համաչափ-համամասն կառույցները՝ որպես հիմք և ոգեշնչման աղբյուր ունենալով և հայկական մանրանկարչության հարուստ դպրոցի առանձնահատկությունները յուրացնելով՝ Արմենուհի Սաղտասարյանը յուրահատուկ գեղանկարներ է անում՝ տառերը՝ որպես բաղադրիչներ գործածելով գործվածքների վրա՝ ստեղծելով մեծադիր կոմպոզիցիաներ։
Ծնունդով՝ Լիբանանից, բուժքույրական գիտությունների բակալավրի աստիճան ունեցող հայուհին իր ընտանիքով արդեն քսան տարի է՝ հաստատվել է Հայաստանում։ Դեպի գեղարվեստ իր ուղին սկսվել է Երևանում բատիկի՝ գործվածքի վրա նկարչության սիրողական դասընթացներ հաճախելով։ Չբավարարվելով բատիկի բարդ և բազմատիպ տեխնիկան յուրացումով՝ Արմենուհին տառերի տարազան համադրումների և ներդաշնակեցված պատկերահյուսքերի միջոցով ստեղծել է իսկական պատումներ՝ երևակայության ուժով կապակցելով դրանք մեր լեռնաշխարհի, առասպելների, առակասացության, աղբրաբխումների, ժամանակի հոլովույթի, լավատեսության և հուսաբեկության հողմամրրիկների, տիեզերական ալեծածանումների, հավերժապտույտների, պսակահյուսքերի, արարչագործության խորհրդի, դրախտահավքերի շուրջպարի, առատաբերության, կենաց ծառի, անմահության, երկունքի և ծննդյան, արևագալների և հարության հրաշքի հետ։ Իրականում այս պատկերների վերնագրումները խիստ պայմանական են և դիտողին ուղղորդելու միտումն ունեն։ Բայց մինչ այս հուշումներն ընթերցելը փորձեք սեփական երևակայության ուժով մեկնաբանել թռչնագլուխ, ձկնապատկեր, վագրեղեն, կենդանակերպ տառերով կոմպոզիցիաները։ Եղեք ձեր մեկնության մեջ անկաշկանդ, քանզի այս կառույցներն ավանդականը՝ հայ մանրանկարչության վառ գույնի զորությունն ու խորամտության հիմքը ունենալով՝ արդի արվեստային մտածողությամբ են ստեղծված՝ ազատված ծանոթ սահնագծումներից։ Հեղինակն արտահայտվում է տառերի բազմախոսությամբ՝ դիտողին թողնելով դրանք «ընթերցելու» անկախությունը։ Իսկ ամբողջության մեջ՝ Ա․ Սաղտասարյանի արվեստը պատկերառաք հիմներգ է հայոց դպրության և արվեստի ուժով պահպանված մեր ինքնությանը, խորհրդապատկերների միջոցով մեր ծագման հիմնարմատների վերհանումից մինչև ազգիս հավերժական երթի մասին մերօրյա խորհրդածություն։
Լիբանանում է ծնվել և արվեստում իր առաջին քայլերն արել նաև Թանիա Մազեճյանը։ «Երբ 11 տարեկան էի, Բեյրութի մեր դպրոցը մասնակցեց Ճապոնիայում կազմակերպված երեխաների նկարչական միջազգային մրցույթի, ու ինձ խնդրեցին, որ մի նկար նկարեմ,-պատմում է Թանիա Մազեճյանը։- Այդ մրցույթում ես գրավեցի 2-րդ տեղը, 10 000 երեխայի մեջ արժանացա արծաթե մեդալի։ Հայաստանում բատիկ սովորել եմ կարճ ընթացքում, սկսել եմ նկարել, ուսումնասիրել տեխնիկաները, մինչև հասկացել եմ՝ ի՛նչ է մետաքսը»։ Մետաքսի վրա նկարելը շատ նուրբ աշխատանք է՝ շարունակում է։ Սիրահարվել է իր գործին, և հիմա իր ստեղծագործություններում տարբեր թեմաներ է արծարծում՝ գլխավորապես երջանկության մասին կնոջ հոգեքննումները՝ տիեզերքի մասին իր պատկերացումները գեղանկարչորեն պատկերելիս լինի թե երջանկության լուսավոր ցոլացումով Ադամին և Եվային կերպավորելիս, աշխարհացունց աղետները սարսափած դեմքերի քարացումով ամբողջացնելիս թե նորեն պայծառ գունային շարադրանքով իր լավատեսության մասին խոսելիս։

Հասմիկ Սարգսյան