«Ինչ արել եմ՝ արել եմ հօգուտ սիրելի ազգիս ու հայրենիքիս». Զապել Եսայան

«Ինչ արել եմ՝ արել եմ հօգուտ սիրելի ազգիս ու հայրենիքիս։
Լավ է՝ վերցրեք ինչքան և ինչպես կուզեք‚ վատի համար՝ ներեցեք»։

Գրական-հասարակական առումով աշխույժ ու եռանդալից կյանքով ապրեց սովետահայ արձակագիր‚ մշակութային գործիչ‚ ֆրանսերենից-հայերեն և հայերենից-ֆրանսերեն գեղարվեստական ստեղծագործությունների թարգմանիչ Զապել Եսայանը։ Ծնվել է Պոլսում 1878 թ. փետրվարի 4-ին: 1926 թվականին առաջին անգամ այցելեց Խորհրդային Հայաստան‚ իր աչքով տեսավ բռնություններից ու կոտորածներից մազապուրծ հայ ժողովրդի օրավուր բարգավաճումը‚ իսկ 1933թ. գարնանը վերջնականապես հաստատվեց Երևանում։
Ավագ սերնդին պատկանող սովետահայ գրողներն ու գործիչները հիշում էին փոքր-ինչ գիրուկ‚ եռանդալից շարժումներով ու վճռական‚ համարձակ պահվածքով Զապել Եսայանին‚ որն
ուղղամիտ ու անկողմնակալ ելույթներով բազմիցս հանդես էր գալիս Գրողների միության կազմակերպած գրական բանավեճերում՝ այս կամ այն գեղարվեստական ստեղծագործության քննարկման ժամանակ‚ կամ գրականության հետ առնչվող որևէ անկյունաքարային հարցի շուրջ ծավալված մտքերի փոխանակությունում։ Այս առումով ուշագրավ է 1936 թ. ապրիլի 26-28-ի
Հայաստանի Սովետական Գրողների միությունում կայացած գրական դիսպուտում Զապել Եսայանի ընդարձակ ելույթը‚ որտեղ նա‚ իրեն բնորոշ շիտակությամբ բարձրացնում էր գրողի և ժամանակի կապի‚ թեմատիկայի արդիականության ու հեղինակային վերաբերմունքի‚ սովետահայ գրականության զարգացման հետագայի հետ կապվող մի շարք կարևոր հարցեր։
Եսայանի ուշադրության կենտրոնում նախ և առաջ մարդու ներաշխարհն է‚ նրա հոգեբանությունը և այդ հոգեբանության այլևայլ դրսևորումները հասարակական կյանքում։
Դրանից է կախված թե՛ նրա վարքագիծը այն միջավայրում‚ ուր ապրում ու գործում է‚ թե՛ մտածողության նրա ամբողջ համակարգի՝ այս կամ այն արտահայտության որակային
առանձնահատկությունը‚ թե՛ վերջապես‚ նրա՝ իբրև անհատի բարոյա-ազգային նկարագիրը։ Թե Տաճատ Չաքըրյանը‚ թե Հակոբը‚ Պետիկն ու Տիրանը‚ թե Սարգիս և Միսաք էֆենդիները‚ հանդիսանում են հեղինակի գաղափարակիր-կերպարները‚ ապրում և գործում են բացառապես այդ օրինաչափությունների թելադրությամբ։
Քիչ ապրեց Զապել Եսայանը. քիչ ավելի‚ քան վաթսուն տարի։ Սակայն նրա ստեղծած գրական ժառանգությունը‚ որն ավելի է տաս-տասներկու հատորից‚ իր լավագույն մասով արդեն
ապահովել է իր տեղը հայ գրականության ոսկե ֆոնդում‚ դառնալով նրա անկապտելի սեփականությունը։
«Բարպա Խաչիկի» վեպի հերոսներից մեկի խոսքերը. «Ինչ արել եմ՝ արել եմ հօգուտ սիրելի ազգիս ու հայրենիքիս։
Լավ է՝ վերցրեք ինչքան և ինչպես կուզեք‚ վատի համար՝ ներեցեք»։

Աղբյուրը՝ «Արտասահմանյան հաղորդումների բաժնի»
1988 թ. սկզբների հաղորդումից

Լուսինե Զաքարյան Lousine Zaqaryan ֆեյսբուկյան էջից