Garni Temple«Гелиос! Трдат Великий, Великой Армении (Μεγαλη Αρμενια) государь, когда властитель построил агарак царице (и) эту неприступную крепость в год одиннадцатый своего царствования…» Гарни Գառնիի հեթանոսական տաճար

The Temple of Garni  is a first century Hellenic temple near Garni, Armenia.  It is the only pagan temple in Armenia that survived the Christianization of the country in 301 AD.

The first traces of human occupation date back to the 3rd millennium BC and are concentrated in an easily defensible terrain at one of the bends of the Azat River . In the 8th century BC the area was conquered by the Urartian  king  Argishti I. The first literary testimony to the existence of a fortress on the spur crowning the site of Garni comes from the Roman historian  Tacitus and dates from the middle of the 1st century AD. Excavation of the existing remains was conducted for a brief period in 1909–1910 and was later resumed (1949) by Soviet archaeologists. The results have shown that the actual fortification had been erected much earlier, probably sometime in the 3rd century BC  as a summer residence for the Armenian  Orontid  and  Artaxiad royal dynasties. The fortress of Garni   became the last refuge of king Mithridates of Armenia  , where he and his family were assassinated by his son in law and nephew  Rhadamistus .Several constructions and buildings have been identified within the enclosed area, including a two-storey royal summer palace, a bath complex, a church built in AD 897,a cemetery and the site’s most famous and best preserved edifice, a peristyle Greco-roman temple built in the Ionic order. Of particular interest is the bathhouse located in the northern part of the site. It as a well preserved hypocaust and one of its floors is decorated with a mosaic reproducing a well known late Hellenistic iconographic type. It bore depictions of Greek mythological figures and personifications, such as  Tethys, Oceanus, Thetis, Aigialos (literally sea-shore, spelled ΕΓΙΑΛΟΣ on the actual mosaic). The accompanying inscription, written in  Koine Greek , ΜΗΔΕΝ ΛΑΒΟΝΤΕΣ ΗΡΓΑΣΑΜΕΘΑ (“we worked without receiving anything”) implies that the artists responsible for the construction of the mosaic received no fee for their labour.

The systematic excavation of the site has unearthed six successive occupation layers  . The earliest traces of habitation date back to the neolithic period. A Bronze Age and a Classical layer followed by three distinct medieval layers complete the occupation history of the site.The fortification circuit is built of large basalt blocks weighing up to 6 tonnes. The curtain wall has been cleared to a length of 314 meters revealing a series of rectangular towers, two of which border the ancient entrance gate.

The peristyle temple is situated at the edge of the existing cliff. It was excavated in 1909–1910 but the full publication of its architecture appeared only in 1933. It has been surmised that it was constructed in the 1st century AD by the King Tiridates I of Armenia , probably funded with money the king received from emperor Nero during his visit to  Rome . In 1945, a Hellenic inscription about the   construction of the temple was found on the territory of local cemetery by Martiros Saryan  . The inscription named Armenian king Tiridates who built this temple. Likely the inscription meant Tiridates I of Armenia, in spite of some historians including Hakob Manandyan assumed that the inscription mentioned King  Tiridates III of Armenia.

The actual building is a  peripteros  temple resting on an elevated podium and was most likely dedicated to the god  Mihr . The entablature  is supported by 24 Ionic columns resting on Attic bases  . Unlike other Greco-Roman temples, it is made of basalt . According to a different interpretation of the extant literary testimonia and the evidence provided by coinage, the erection of the temple started in AD 115. The pretext for its construction would be the declaration of Armenia as a Roman province and the temple would have housed the imperial effigy of Trajan. In recent years another theory has been put forward. It has been suggested that the building must actually be identified as the tomb of an Armeno-Roman ruler, probably Sohaemus . If that is the case, its construction would be dated in AD 175.The temple was eventually sacked in 1386 by Timur Lenk.  In 1679 it was destroyed by an earthquake . Most of the original architectural members and building blocks remained at the site until the 20th century, allowing the building to be reconstructed between 1969 and 1975.

After the adoption of  Christianity  some churches and a  katolikos palace were also constructed at the fortification site, but these are now in ruins like most of the other buildings except the temple.

Other sites of Garni outside the fortification site include churches of Surb Astvatsatsin,  Mashtots Hayrepet Church, a ruined 4th century single-aisle church, a ruined  Tukh Makuk Shrine of Oshakan , Saint Sargis Shrine , and a  Queen Katranide Shrine . Nearby is the Garni Gorge   with well preserved basalt columns, carved out by the Goght River. This portion of the gorge is typically referred to as the “Symphony of the Stones”. Across the gorge is the Khosrov State Reserve  , and a little further Havuts Tar  Monastery (which may be seen from the temple). The village also lies along the road to the well known Gaghard monastery (further 7 km southeast).

Mane Dunamalyan 

 Гарни —древнеармянский языческий храм в Армении . Находится в 28 км от Еревана  в Котайкской области , в долине реки Азат , рядом с селом Гарни . Храм был восстановлен из руин в советское время.

Крепость Гарни упоминается Тацитом   в связи с событиями в Армении  ещё в первой половине  н. э. Была построена армянским царём Трдатом I. , о чём свидетельствует обнаруженная там же его надпись на греческом языке:

Об этой надписи имеются упоминания у Мавсеса Хоренаци , который приписывал её, как и перестройку крепости,  Трдату  III  Великому . Крепость Гарни одно из ярких свидетельств многовековой культуры дохристианского периода Армении. Крепость Гарни начали строить еще во II веке до нашей эры и продолжали застраивать в течение античной эпохи и частично в средние века. В конечном итоге армянские правители сделали ее неприступной. Цитадель защищала жителей от иноземных нашествий более 1000 лет.

Армянские цари очень любили это место — и не только из-за ее неприступности, но и по причине потрясающего климата — и превратили его в свою летнюю резиденцию. Крепость Гарни находится в 28 км от столицы Армении — Еревана. В стратегическом отношении местоположение Гарни было выбрано чрезвычайно удачно. Согласно найденной на территории Гарни урартской клинописи крепость эта была завоевана урартским царем Аргишти в первой половине VIII века до нашей эры, после чего он собрал население Гарни в качестве рабочей силы и направился в сторону современного Еревана, где построил крепость Эребуни , впоследствии ставшей Ереваном.

Крепость Гарни занимает господствующий над прилегающей местностью треугольный мыс, огибаемый рекой Азат с двух сторон, глубокое ущелье, а отвесные склоны служат неприступным естественным рубежом. Ущелье примечательно своими изумительными, кажущимися искусственными склонами, которые состоят из правильных шестигранных призм. Последние тянутся от подножья до верха ущелья и имеют название «Симфония камней». В остальной части крепости создана мощная оборонительная система — могучая крепостная стена с четырнадцатью башнями.

Мане Дунамалян Գառնի, ամրոց, հնավայր Կոտայքի մարզի  համանուն գյուղում,  Ազատ գետի  աջ ափին։ Ըստ XIV դ. մի ձեռագրի, հիմնադրվել է մ.թ.ա. 2166 թ.-ին։ Առաջին անգամ հիշատակում է  Տակիտոսը՝ «Gornea» ձևով։ Ելնելով ավանդություններից՝  Մովսես Խորենացին Գառնիի հիմնադրումը վերագրում է  Հայկ նահապետի  ծոռ  Գեղամին  , որի թոռան՝Գառնիկի  անունով էլ, իբրև, կոչվել է Գառնի։ Ամրոցը կառուցվել է հավանաբար մ.թ.ա. II դ։ Մ.թ. I դ. կեսերին այն ավերել են հռոմեական զորքերը։ I դ. 70-ական թթ Գառնին վերականգնել է Տրդատ Ա թագավորը, որի թողած հունարեն արձանագրությունում այն անվանված է «անառիկ ամրոց»։  Արտաշեսյան և Արշակունյաց  թագավորների օրոք Գառնին եղել է նշանավոր ամրոց, զորակայան և ամառանոց, իսկ IV դ. եպիսկոպոսանիստ բնակավայր։ Ամրոցն ավերվել է արաբական նվաճումների ժամանակ, բայց ավանը պահպանել է իր գոյությունը և IX դ. 2-րդ կեսին աճել ու դարձել է գյուղաքաղաք։ X դ. սկգբին,  Աշոտ Բ Բագրատունի թագավորի օրոք, վերականգնվել է նաև ամրոցը։ X-XV դդ. Գառնին եղել է Հայաստանի առավել խոշոր և նշանավոր գյուղաքաղաքներից մեկը։

Գառնիի հնագիտական պեղումների ժամանակ հայտնաբերվել է մ.թ.ա. III հազարամյակի 2-րդ կեսի վաղ բրոնզեդարյան բնակավայր՝ բոլորակ և քառանկյունի հատակագիծ ունեցող կացարաններով և օջախներով։ Գառնին դեռևս մ.թ.ա. III հազարամյակում եղել է Հայաստանի անասնապահական-երկրագործական բնակավայրերից մեկը։ Հայտնաբերվել են նաև միջին և ուշ բրոնզեդարյան (մ.թ.ա. II հազարամյակ) դամբարաններ և հնագիտական նյութեր, ուրարտական և վաղ հայկական (մ.թ.ա. VI-IVդդ.) խեցեղեն և Արգիշտի  թագավորի սեպագիր արձանագրությունը, որի մեջ Գառնին իր շրջակայքով անվանված է Գիառնիյան երկիր։ Ամրոցի առջև եղել է քաղաքատիպ բնակավայր, որի հետքերը ծածկվել են միջնադարյան և նոր ժամանակների կառույցներով։ Գյուղը հյուսիսից երիզող բլրաշարքի վրա գտնվում է միջնադարյան գերեզմանոցը՝ քանդակազարդ խաչքարերով, մակագրված տապանաքարերով։

Մանե Դունամալյան