Folk musicГусанская музыкаԳուսանական երաժշտություն

Armenians have had a long tradition of  Folk music from the Antiquity and during the Ottoman times. While under  Soviet domination, Armenian folk music was taught in state-sponsored Conservatoires. Instruments played include kanum (dulcimer) ,  davul  (double-headed hand drum),  out (lute),  duduk ,zurna , blul (ney),  shvi and to a lesser degree  sez. Other instruments are often used such as  violin  and clarinet . The duduk   is Armenia’s national instrument, and among its well-known performers are Margar Margarian, Levon Madoyan,  Saro Danielian ,  Vatche Hovsepian ,  Gevorg Dabaghyan  and Yeghish Manoukian  , as well as Armenia’s most famous duduk player,  Dijivan Gasparyan .

Armenian emigrants from other parts of the Middle East settled in various countries, especially in the  California Central Valley, and the second- and third-generation have kept their folk traditions alive, such as  Richard Hagopian , a famous  oud-player. Another oud player, John Berberian , is noted in particular for his fusions of traditional music with jazz and rock in the 1960s. From Lebanon  and Syria ,  George Tutunjian, Karnig Sarkissian and others performed Armenian Revolutianary Songs  which quickly became popular among the  Armenian Diaspora, notably  ARF  supporters. In Tehran Iran   the folk music of the Armenian community is characterized by the work of  Nikol Galanderian   (1881–1946) and the Goghtan choir.

Mane Dunamalyan Гусаны— армянские народные певцы. Их творчество исключительно светское. В дохристианской Армении в эпоху эллинизма  гусаны первоначально служили в храме бога Гисанэ , участвовали в фарсовых и сатирических представлениях. Гусанская музыка своими истоками восходила к творчеству випасанов эпохи рабовладельческой Армении. С периода развитого феодализма возникли гусаны и вардзаки. О гусанских песнях сообщают древнеармянские авторы V века  Агатангелос,  Фавстос Бузанд , Мовсес Хоренаци, Егише   и др.. В сопровождении музыкальных инструментов народные певцы гусаны исполняли песни главным образом на пирах, свадьбах и т. д. После 301 года армянская церковь преследовала гусанов. Армянский историк Фавстос Бузанд, живший на рубеже IV—V веков, описывая события IV века, пишет:

Раз они были в Таронской   земле, в церковном аване  Аштишат , где впервые была построена церковь их прадедом Григорием . Оба брата Пап и Атанагинес приехали в это село. Сильно напившись, они стали насмехаться над божьим храмом; оба брата вошли в епископские покои, пили там вино с блудницами, певицами, танцовщицами, гусанами и коморохами.

Древнее гусанское искусство просуществовало до  XV-XVI столетия. Известные поэты-гусаны этого времени  Григор Хлатеци и Наапет Кучак— автор произведений известных как «айрены».

Мане Дунамалян   Նրանց ստեղծագործությունները բացարձակապես հասարակական բնույթ են կրում։ Նախաքրիստոնեական Հայաստանում հելլենիզմի  դարաշրջանում  գուսանները ծառայում էին  Գիսանե աստվածուհու տաճարում, մասնակցում էին ֆարսերի և երգիծական ներկայացումներին։ Գուսանական երաժշտությունը սերում է ստրկատիրական ժամանակաշրջանի Հայաստանի «վիպասանների» ստեղծագործություններից։ Զարգացած ֆեոդալիզմի ժամանակաշրջանում առաջացան «գուսանները» և «վարձակները»։ Գուսանական երգերի մասին վկայում են  5-րդ  դարի  հայ պատմիչներ  Ագաթանգեղոսը, Փավստոս Բյուզանդը,Մովսես Խորոնացին, Եղիշեն և այլոք։ Ժողովրդական երգիչներ գուսանները երգերը կատարում էին հիմնականում խնջույքներին, հարսանիքներին և այլն։ 301  թվականից հետո  հայկական եկեղեցին հետապնդում էր գուսաններին։Հայ պատմաբան Փավստոս Բյուզանդը, ով ապրել է IV-  Vդարում, նկարագրելով   IV դարի  իրադարձությունները, գրել է․

Մի անգամ նրանք  Տարոնում  էին՝ Աշտիշատ   եկեղեցական ավանում, որտեղ առաջին անգամ եկեղեցի էր կառուցվել իրենց նախապապ  Գրիգոր Լուսավորչիկողմից։ Երկու եղբայրները՝ Պապը և Աթանագինեսը, ժամանեցին այդ գյուղ։ Խիստ հարբած՝ նրանք սկսեցին ծաղրել աստծո տաճարը․ երկու եղբայրները մտան եպիսկոպոսական հանգստավայր և սկսեցին այնտեղ գինի խմել մարմնավաճառների, երգչուհիների, պարուհիների, գուսանների հետ։ 

Հին գուսանական արվեստը գոյատևեց  XV_XVI դարերը։ Այդ ժամանակաշրջանի հայտնի պոետ-գուսաններն էին  Գրիգոր Խլաթեցին և  Նահապետ Քուչակը` հայրենների  հեղինակները։

Մանե Դունամալյան