Չեխովի մոխրամանը

Չեխովը սիրում էր մոխրամանների մեջ փոքրիկ հրդեհներ առաջացնել և երկար դիտել կրակը` նրա բոլոր դրսևորումներով. ծնունդը, մանկությունը, պատանեկան ոգևորությունը, պոռթկումները, թոշնումը, մահը, հանդերձյալ կյանքը… Հաճախ, սեղանի շուրջ զրույցների ժամանակ, երբ խելոք մտքեր էին հայտնում կյանքի բարոյականության, սոցիալական զարգացում ապրած մարդկության մասին, Չեխովի հայացքը միշտ կրակի վրա էր, և միտքը` կրակով զբաղված: Լսելով մանրամասն ու խոր վերլուծություններ գիտական նոր հայտնագործումների, ժամանակակից շարժիչների, էլեկտրական սարքավորումների և ընդհանրապես քաղաքակրթության առաջադիմության վերաբերյալ` ուղեղում տեղ էր տալիս լոկ քարե դարում խարույկի վրա կքած մարդուն, որը նայում էր, նայում կրակին, ճգնում հասկանալ, թե ի՞նչ է կրակը և այդպես էլ` առանց հասկանալու մեռնում:
Մարդկային տրամադրության վարպետը, հոգու շերտերի փայտփորիկը, ականջ դնելով իր զրուցակիցների բավանդակալից դատողություններին` ուզում էր հասկանալ միայն մի հասարակ բան. կրակի գոյության առեղծվածը:
Մահանալուց առաջ Չեխովը երկար հորանջեց և ինքն իրեն ասաց. «Ես այդպես էլ չհասկացա, թե ի՞նչ էր կրակը»:

Աղասի Այվազյան. պարականոն էսսե

Անի Փաշայանի ֆեյսբուկյան գրառումներից