• Home
  • Թարգմանություն
  • Ուսանողական անկյուն
  • Տեսադարան
  • ՄԵՐ ՄԱՍԻՆ
  • Eng
  • Рус
  • Հայ
  • Fra
  • Գլխավոր
    • Իրադարձություն
    • Հարցազրույցներ
    • Մշակութային անցուդարձ
    • Տեղեկատվություն
    • Հասարակություն
    • Սոցիալական ցանցեր
    • Առողջություն
  • Մշակույթ
    • Արձակ
    • Կինո
    • Թատրոն
    • Մանրանկարչություն
    • Պար
    • Լուսանկարչություն
    • Պոեզիա
    • Հայկական գորգագործություն
    • Խեցեգործություն
    • էպոս
    • Կրոն
    • Տարազներ
    • Տոն
    • Քանդակագործություն
  • Գիտական հոդվածներ
    • Արվեստաբանություն
    • Աստվածաբանություն
    • Բանասիրություն
    • Գրականագիտություն
    • Երաժշտագիտություն
    • Լեզվաբանություն
    • Ծիսագիտություն
    • Հոգեբանություն
    • Մանկավարժություն
    • Պատմաբանություն
    • Փիլիսոփայություն
    • Թատերագիտություն
    • Հրապարակախոսություն
  • Հետադարձ հայացք
    • Կենսագրականներ
    • Հուշեր
    • Նամականի
    • Մեր մեծերը
  • Հուշակոթողներ
    • Թանգարաններ
    • Տաճարներ
    • Տուն-թանգարաններ
    • Քարանձավներ
  • Օնլայն վաճառք
  • Տեսադարան
BREAKING NEWS
ՓԱՇՈՅԱՆԻ ԳԱՂԱՓԱՐԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐՆԵՐԻՆ
ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆ. ԱՂԱՎՆՈՒ ՎԱՆՔԸ (Ազգային ավանդություն)
ՊԱՏԵՐԱԶՄ
Ցեղասպանությունը փաստերի լեզվով
Հասմիկ Սարգսյան. ԱՐԴ ԱՐԵՎԵԼՔԸ ՔԵԶՆՈՎ Է ՀՂԻ…
Տիգրան Մանսուրյանը երբ խոսում է, մեղեդի է, իսկ երբ լուռ է՝ դառնում է ԼՌՈՒԹՅԱՆ ՍԻՄՖՈՆԻԱ… 

Նա աշխարհին հայտնի էր «Միստր հինգ տոկոս» մականունով. Գալուստ Գյուլբենկյան

Posted On 11 Sep 2016
Comment: 0
Tag: Գալուստ Գյուլբենկյան, Վահե Անթանեսյան

«Գիտության մարդ և երազող պարտեզի մը մեջ՝ իմ ուզածիս համաձայն. ահա կյանքիս երկու մեծ նպատակները, որոնց չկրցա հասնիլ»:

Երբ ասում ենք հայազգի նավթային մագնատ, պատկերացնում ենք Ալեքսանդր Մանթաշյանցին, բայց նավթաշխարհում նրանից ավելի հանրաճանաչ էր Գալուստ Գյուլբենկյանը, որ աշխարհին հայտնի էր «Միստր հինգ տոկոս» մականունով:

Գալուստ Գյուլբենկյանը ծնվել է 1869 թ. մարտի 23-ին, Կոստանդնուպոլսի Սկյուտար թաղամասում՝ Սարգիս և Տիրուհի Գյուլբենկյանների ընտանիքում:

Գյուլբենկյաններն ազնվական տոհմ էին: Նրանք սերում էին Ռշտունյաց Վարդ իշխանից, որին հայրենի Կեսարիայում թուրքերը Գյուլ բեկ կոչեցին, որից էլ ծագեց Գյուլբենկյան տոհմանունը:

Սարգիս աղա Գյուլբենկյանը հարուստ էր, զբաղվում էր գորգերի, մանուֆակտուրային արտադրությամբ և վաճառքով: Հայրը հույս ուներ, որ ավագ որդին իր ճամփան կբռնի և ընտանեկան բիզնեսն ավելի կընդլայնի: Բայց պատանու համար մանուֆակտուրային գործը շատ նեղ էր թվում: Ինքը՝ Սարգիս աղան, շուտով նշանակվեց Տրապիզոնի նավահանգստի կառավարիչ և օգտվելով ընձեռված հնարավորությունից՝ ավելի ընդլայնեց իր գործն ու նավթաշխարհ մտավ: Նա նավթային բաժնետոմսեր գնեց Բաքվում: Հետագայում համագործակցեց Ալեքսանդր Մանթաշյանցի հետ և դարձավ նրա Բալախանովյան ընկերության ներկայացուցիչը Օսմանյան Թուրքիայում: Սարգիս աղան, խելացի գործարար լինելով, աշխատանքի մեջ նոր տեխնոլոգիաներ էր կիրառում, ինչն ապահովում էր հաջողությունը: Նա նաև խոշոր արտահանող էր, Օսմանյան կայսրության ամենահռչակավոր ու հաջողակ գործարարներից:

Գալուստ Գյուլբենկյանը նախնական կրթությունը ստացել է Գատըգյուղում՝ հայկական Արամյան-Ունջյան դպրոցում: Սակայն շուտով տեղափոխվում է ֆրանսիական Սեն Ժոզեֆ դպրոց և այնտեղ շարունակում ուսումը, իսկ միջնակարգն ավարտում է Ռոբերտ քոլեջում:

Դեռևս դպրոցական տարիներին կատարում է առաջին գործարքը. 7 տարեկան հասակում, դպրոցում պարգևատրվելով թուրքական արծաթադրամով, նա դա շուկայում փոխանակեց հունական հին մետաղադրամի հետ: Այդ մետաղադրամը մինչ օրս զարդարում է Գյուլբենկյան արվեստի թանգարանի ցուցափեղկերից մեկը:

1884 թ. Գալուստ Գյուլբենկյանը հաստատվում է Մարսելում՝ այստեղ ավարտելով Քինգս քոլեջը որպես ճարտարագետ և կիրառական գիտությունների մասնագետ։

Նա ցանկանում էր շարունակել ուսումը, սակայն հետևելով հոր խորհրդին՝ մեկնում է Բաքու՝ ծանոթանալու նավթային գործին: Այստեղ նա գրում է իր առաջին գիտական հոդվածը՝ «Նավթը էներգիայի աղբյուր», որը տպագրվում է փարիզյան գիտական ամսագրերում: Շուտով Մանթաշյանցը Գյուլբենկյանի հոր հորդորով Կոստանդնուպոլսում իր Բալախանյան ընկերության լիազոր ներկայացուցիչ է նշանակում հենց Գալուստին:

Նա աշխատանքին զուգընթաց շարունակ ճամփորդում է, սովորում, ուսումնասիրում…

1892 թ. Գյուլբենկյանները հաստատվում են Լոնդոնում: Այստեղ Գալուստ Գյուլբենկյանը հանդիպում է իր մեծ սիրուն՝ Նվարդ Եսայանին, և ամուսնանում նրա հետ: Նվարդը նույնպես ծագումով Կեսարիայից էր: Նրա մեծահարուստ ծնողները տարիներ առաջ հաստատվել էին Լոնդոնում և հաջողակ գործարարներ էին:

Նվարդը Գալուստ Գյուլբենկյանին երկու զավակ պարգևեց՝ Նուբար-Սարգիս և Սիրվարդ:

Գյուլբենկյանը, հաստատվելով Լոնդոնում, որոշում է սեփական գրասենյակը հիմնել: Նա դառնում է Մեծ Բրիտանիայում Պարսկաստանի և Օսմանյան կայսրության դեսպանատների նավթային գծով խորհրդականն ու զբաղվում է նավթի ներկրմամբ: Կարճ ժամանակ անց Գյուլբենկյանի գործը մեծ շահույթներ է բերում:

Նա ստեղծեց Turkish Petrolium Company-ն, որի բաժնետոմսերի 17.5 տոկոսն իրեն էր պատկանում: Հետագայում այս ընկերության իրավահաջորդները դարձան Iraq Petrolium Co. LTD և British Petrolium կազմակերպությունները, որոնք աստիճանաբար թելադրող դարձան նավթի համաշխարհային շուկայում:

Գալուստ Գյուլբենկյանը, հանդիսանալով Iraq Petrolium ընկերության բաժնեթղթերի 5 տոկոսի սեփականատերը, դարձավ նավթաշխարհի խոշորագույն դեմքերից մեկն ու աշխարհում ճանաչվեց «Միստր 5 տոկոս» մականունով: Դա նրա փառքի գագաթնակետն էր: Հարուստ գիտելիքների շնորհիվ նա Իրանում և Արաբական թերակղզում կարողացավ նավթաբեր շատ հողատարածքներ ձեռք բերել, կարողացավ ձեռք բերել նաև անգլիական նավատորմին նավթ մատակարարելու մենաշնորհը: Իր կարողության շնորհիվ Գյուլբենկյանը մեծ ազդեցություն ուներ նաև համաշխարհային քաղաքականության մեջ: Շատ մեծ տերությունների ղեկավարներ ուղղակի ստիպված էին հաշվի նստել նրա կարծիքի հետ:

Սան Ռեմոյի խորհրդակցության ժամանակ նավթային ընկերությունների միջև տարաձայնություններ կային տարածքների բաժանման հարցում։ Գյուլբենկյանը ստանձնում է նախաձեռնությունն ու ինքն է կարմիր մատիտով գծում յուրաքանչյուր պետության տիրույթը, այդ պատճառով Սան Ռեմոյի պայմանագիրը կոչվել է «Կարմիր գծի» պայմանագիր։

Առհասարակ Գյուլբենկյանն անցյալ դարասկզբին նավթաշխարհի ամենամեծ հեղինակությունն էր և նավթային դիվանագիտության մեջ ամենաազդեցիկ դեմքը:

Գյուլբենկյանն արվեստների սիրահար էր: Նա հսկայական հավաքածու ուներ՝ համաշխարհային արվեստի մոտ 8000 անուն գլուխգործոց, որոնք ձեռք էր բերել տասնյակ տարիների ընթացքում: Երբ ԽՍՀՄ կառավարությունը 1929 թ. որոշեց տնտեսական խնդիրների լուծման նպատակով վաճառքի հանել Էրմիտաժի հազվագյուտ հավաքածուներից, առաջին գնորդներից մեկը հենց Գյուլբենկյանն էր: Ի դեպ, այս դեպքում էլ գործը գլուխ չեկավ առանց տնտեսական դիվանագիտության: Իր գործընկերներին համոզելով Եվրոպայում իրացնել նաև ռուսական նավթը՝ Գյուլբենկյանը Ստալինից ստացավ «առաջին գնորդի» իրավունքը և բազում արժեքավոր ու հազվագյուտ նմուշներ գնեց չնչին գնով:

Նա նաև մեծագույն բարեգործ էր: 1930 թ. Գալուստ Գյուլբենկյանը ստանձնեց Հայ բարեգործական ընդհանուր միության ղեկավարությունը: Սակայն շուտով հրաժարականի դիմում ներկայացրեց: Նրա բարեգործությունների և նվիրատվությունների զգալի մասը կապված են Հայ առաքելական եկեղեցու հետ:

1922 թ. նա Լոնդոնում Հաղբատի զանգակատան նմանությամբ, ինչը միջնադարյան հայկական ճարտարապետության գլուխգործոցներից է, կառուցում է Սուրբ Սարգիս հայկական եկեղեցին: 1929 թ. Երուսաղեմում հայոց պատրիարքությանը կից կառուցում է Կյուլպենկյան մատենադարանի շենքը, մեծ նվիրատվություններ է անում Կոստանդնուպոլսի սբ.Փրկիչ հիվանդանոցին: Մերձավոր Արևելքում իր ծախսերով տասնյակ դպրոցներ, հիվանդանոցներ, ազգային հաստատություններ է հիմնում և պահում:

1936 թ. Գյուլբենկյանը մեծ ներդրում կատարեց Մայր Աթոռում՝ կառուցապատման և թանգարանի շինարարության համար հատկացնելով 400 հազար ԱՄՆ դոլար: Հետագայում իր կտակում Գյուլբենկյանը Մայր Աթոռին նվիրաբերեց ևս 450 հազար ԱՄն դոլար՝ վերանորոգման աշխատանքների համար:

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ՝ 1942 թ., Գյուլբենկյանը հաստատվեց Պորտուգալիայի մայրաքաղաք Լիսաբոնում՝ այնտեղ տեղափոխելով իր ողջ ունեցվածքը: Գյուլբենկյանի ընտրությունը պայմանավորված էր նրանով, որ Պորտուգալիան չեզոք պետություն էր և չէր մասնակցում աշխարհամարտին:

Մեծ հայորդին ժուժկալ կյանքով էր ապրում: Նրա սիրած զբաղմունքը զբոսանքն էր երեկոյան Լիսաբոնում: Սակայն դա էլ իր դժվարությունն ուներ: Շատերն էին ցանկանում մոտիկից տեսնել Գյուլբենկյանին՝ հռչակավոր մեծահարուստին: Իսկ նա իրեն մոտ էր թողնում միայն մանուկներին, պայմանով, որ նրանք չաղմկեն: Վերջում, իհարկե, մանուկները բարերարից հեռանում էին առատ դրամական ընծաներով:

Մեծ բարերարը մահացավ 1955 թ. հուլիսի 20-ին և թաղվեց Լիսաբոնի սբ.Սարգիս եկեղեցում: Նրա երազանքը՝ հանգրվանել հայրենիքում, չիրականացավ:

Իր հսկայական կարողությունը Գյուլբենկյանը կտակեց բարեգործության: Որոշ ուսումնասիրողների կարծիքով՝ որդուն զրկեց ժառանգությունից, քանզի ընդդիմանալով հոր կամքին՝ նա ամուսնացել էր անգլուհու հետ:

Մեծ հայորդու մահից հետո, իր կտակի համաձայն, 1956 թ. հիմնվեց Գյուլբենկյան հիմնադրամը՝ 300 մլն ոսկի՝ մոտ 840 մլն դոլար հիմնադիր կապիտալով: Կտակի համաձայն՝ Գյուլբենկյան հիմնադրամի կենտրոնակայանը պետք է գտնվեր Լիսաբոնում և ղեկավարվեր պորտուգալական օրենքներով, բայց միաժամանակ պետք է նպաստեր համայն մարդկության առաջընթացին, ինչպես Նոբելյան հիմնադրամը։

Հիմնադրամը Գյուլբենկյանի մահից հետո կայուն եկամուտներ ապահովելու նպատակով կապիտալ ձեռք բերեց նավթային աշխարհում: Պորտուգալական Partex նավթարդյունաբերական ընկերությունն այժմ ամբողջությամբ պատկանում է Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամին (տարեկան բյուջեն՝ ավելի քան 100 միլիոն եվրո):

Գյուլբենկյան հիմնադրամի հոգածության տակ է Երևանի մատենադարանը: Գյուլբենկյան հիմնադրամը հայկական համայնքների և հայ գիտամշակութային կյանքի զարգացմանն ամեն տարի 3.5 միլիոն ԱՄՆ դոլար է հատկացնում:

Այժմ աշխարհի տարբեր անկյուններում Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամին են պատկանում Գալուստ Գյուլբենկյանի թանգարանը, որը հիմնվել է Գյուլբենկյանի անձնական հավաքածուի հիման վրա, Ժամանակակից արվեստի թանգարանը Լիսաբոնում, Գյուլբենկյան նվագախումբը, որ համարվում է Լիսաբոնի ամենախոշոր նվագախմբերից մեկը, Գյուլբենկյան գրադարանը, Գյուլբենկյան գիտության ինստիտուտը, Գյուլբենկյան հիմնադրամի այգին Լիսաբոնում, Գյուլբենկյան բալետը։

 

Վահե Անթանեսյան  


ankakh.com

+6
0
Previous Story

Երբեմն թվում էր, թե ահա-ահա կարևոր գաղտնիքներ կհայտնի. Գևորգ Աբաջյան

Next Story

Ծագումով հայեր. Յուսուֆ Քարշ

Related Posts

0

Թբիլիսիում դասական երաժշտության համերգ` Հայոց Ցեղասպանության զոհերի հիշատակին

Posted On 22 Mar 2015
, By Christina Abrahamyan
0

​ՅՈՀԱՆՆԵՍ ԼԵՓՍԻՈՒՍ. ողջ կյանքում նյութական միջոցներ հայթայթեց տարագրյալ հայության համար

Posted On 18 Dec 2014
, By Christina Abrahamyan

Leave a Reply Cancel reply

*
*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Մագաղաթի նոր լոգտիպը

Վերջին նյութերը

  • Կարս. պատմությունը, կառուցվածքը և հայկական հուշարձանները
  • ՇՏԱՊ. ՄԱԳԱՂԱԹ կայքը դիմում է իր ընթերցողներին և համակիրներին
  • «ՄԻ ՊՏՂՈՒՆՑ» ԱՐՅԱՆ ԿԱՆՉԸ ՍՊԱՐՏԱԿ ՂԱՐԱԲԱՂՑՅԱՆԻ «ԱՐԵՎԻ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԸ» ԳՐՔՈՒՄ
  • ԱՐՎԵՍՏ՝ ԱՆԴՈՐՐԻ ԲԱԶՄԱԽՈՍՈՒԹՅԱՄԲ. ՆԵՐՍԵՍ ՄԵԼԻՔՅԱՆ
  • Վրեժ Սարուխանյանը՝ գեղջկական նոր տաղիկների մասին
  • Երկյուղ Մեծի հանդեպ
  • …Խոնարհում
  • Խմորի գնդեր տաշտաքերից
  • ԴԱՐՁՅԱԼ ՀԱՅ-ՊԱՐՍԿԱԿԱՆ ԼԵԶՎԱԿԱՆ ԱՌՆՉՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ
  • Մի պատառ հուշ․ լույս է տեսել Ռոմիկ Մխիթարյանի «Հուշեր խրամատից» գիրքը

facebook

ԳԱՐԵԳԻՆ ՆԺԴԵՀ. չպղծված ֆիլմ

Просмотры

  • afsgg ahsgshg jahsja - 155,526 views
  • Քըրք Քրքորյանը հետաքրքրվել է, թե ինչքան գումար կպահանջվի Թուրքիայի տարածքում գտնվող հայկական հողերը գնելու համար - 68,521 views
  • Բացահայտում. Դա Վինչին իր նշումները ծածկագրել է… հայերեն - 65,494 views
  • Ըմպելիք, որն օգտակար է վահանագեղձի բոլոր հիվանդությունների դեպքում։ Ինչո՞ւ - 60,808 views
  • Բացահայտում. Մենդելեևի երազը և հայոց այբուբենը - 40,572 views
  • Անհերքելի ապացույցներ այն մասին, որ շումերերենը հայերեն է - 36,295 views
  • Հայ ակադեմիկոսը քաղցկեղը կանխարգելող պատվաստանյութ է ստեղծել - 36,028 views
  • Պուշկինի «Ты трус, ты раб, ты армянин» արտահայտության իրական պատմությունը - 33,048 views
  • Եգիպտոսի հայ թագուհիները - 31,865 views
  • Վատիկանը գաղտնազերծել է հայերի Ցեղասպանության մասին փաստաթղթերը.թուրքերի գազանությունները ցնցող են - 28,482 views
Рейтинг@Mail.ru
© 2013 Magaghat.am Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս հղումը magaghat.am-ին պարտադիր է:Սույն կայքի բոլոր լրատվական հրապարակումները անհատական օգտագործման համար են։ Տեղեկատվություն տարածող այլ միջոցներում սույն կայքի հրապարակումների (մասնակի կամ ամբողջական) վերահրապարկման համար անհրաժեշտ է magaghat.am ադմինիստրատորի թույլտվությունը։ Խախտում թույլ տված անձինք կենթարկվեն պատասխանատվության օրենքով սահմանված կարգով։ Կայքը պատրաստել է Արտուշ Չիբուխչյանը` 093124577 Կապ` Արման Հովհաննիսյան 055065023 magaghat.am@gmail.com